• จุลสาร
  • งานวิจัย
  • หนังสือ

การศึกษาลักษณะและพฤติกรรมการเล่นพนันออนไลน์บนแอพพลิเคชั่นโทรศัพท์มือถือในกลุ่มผู้สูงอายุ

โดย ประชาธิป กะทา

งานวิจัยชิ้นนี้ ศึกษาลักษณะและพฤติกรรมการเล่นพนันออนไลน์บนโทรศัพท์มือถือของผู้สูงอายุ ภายใต้บริบทสังคมไทยยุคปัจจุบันที่สำคัญ 3 บริบทสังคม คือ  “สังคมผู้สูงอายุ” “สังคมยุคดิจิทัล” และ “สังคมยุคหลังชาวนา” มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อ 2.1) เพื่อศึกษาลักษณะและพฤติกรรมการเล่นพนันออนไลน์บนโทรศัพท์มือถือของผู้สูงอายุ 2.2) เพื่อศึกษาปัจจัยที่เกี่ยวข้องที่ทำให้ผู้สูงอายุเกิดแรงจูงใจในการเล่นพนันออนไลน์บนโทรศัพท์มือถือ 2.3) เพื่อศึกษาประเภทของแอพพลิเคชั่นพนันออนไลน์บนโทรศัพท์มือถือที่ผู้สูงอายุนิยมเล่น 2.4) เพื่อศึกษาผลกระทบด้านต่างๆ ที่เกิดขึ้นกับผู้สูงอายุที่นิยมเล่นพนันออนไลน์ 2.5) เพื่อพัฒนาข้อเสนอแนะเชิงนโยบายควบคุมป้องกันการเล่นพนันออนไลน์ในกลุ่มผู้สูงอายุและลดผลกระทบด้านต่างๆ ที่จะเกิดขึ้นกับผู้สูงอายุที่นิยมเล่นพนันออนไลน์ 

งานวิจัยเก็บข้อมูลด้วยวิธีการศึกษาเชิงชาติพันธุ์วรรณนาดิจิทัล (Digital ethnography) เพื่อให้ได้ข้อมูลเชิงลึกลักษณะและพฤติกรรมการเล่นพนันออนไลน์ในกลุ่มผู้สูงอายุ และใช้ข้อมูลเชิงปริมาณเพื่อเป็นข้อมูลสนับสนุนในการตีความข้อมูลเชิงคุณภาพ  

งานวิจัยมีข้อค้นพบสำคัญ คือ ผู้สูงอายุที่เล่นพนันออนไลน์สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ คือ 1) กลุ่มผู้สูงอายุที่นิยมเล่นการพนันเป็นทุนเดิมอยู่แล้วและมีความชื่นชอบในการเล่นพนันหลายประเภท  2) กลุ่มผู้สูงอายุที่ไม่เคยเล่นการพนันอย่างจริงจังมาก่อน แต่เล่นพนันออนไลน์ด้วยเหตุผล เพราะมีเวลาว่างและคาดหวังว่าจะมีรายได้จากการเล่นพนันออนไลน์ งานวิจัยพบว่าผู้สูงอายุทั้งสองกลุ่มไม่แน่ใจว่าพนันออนไลน์มีกลโกงหรือไม่ เพราะตนเองเคยเล่นได้เงินจำนวนมากและก็เสียเงินจำนวนมากเช่นกัน    

งานวิจัยพบว่าปัจจัยหลักที่สร้างแรงจูงใจในการเล่นพนันออนไลน์ให้กับผู้สูงอายุมีอยู่ 4 ปัจจัยหลัก คือ 1) ความชื่นชอบเล่นพนันเป็นทุนเดิม 2) วิถีชีวิตของผู้สูงอายุ 3) รายได้ที่ลดลงหลังเกษียณ 4) ลักษณะของพนันออนไลน์ที่ดึงดูดผู้เล่น

สำหรับผลกระทบด้านต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นกับผู้สูงอายุที่นิยมเล่นพนันออนไลน์ ผู้สูงอายุแทบทั้งหมดให้ข้อมูลว่าหากให้ตนเองประเมิน ยังไม่ได้รับผลกระทบรุนแรงที่ชัดเจนจากพนันออนไลน์ อาจจะมีความเคร่งเครียด นอนไม่หลับบ้างในบางวันที่เสียเงินจำนวนมาก แต่ก็ไม่ถึงกับส่งผลกระทบจนรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน หรือจำเป็นต้องปรึกษาแพทย์และรับยารักษา มีผู้สูงอายุจำนวนน้อยที่หลังจากเสียเงินให้กับพนันออนไลน์แล้วรู้สึกเคร่งเครียดรุนแรง ส่งผลกระทบต่อความสัมพันธ์ในครอบครัว ทำให้คิดอยากปรึกษาหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อช่วยในการเลิกเล่น ผู้สูงอายุกลุ่มนี้ไม่เคยมีประสบการณ์การเล่นพนันมาก่อน หรือนาน ๆ ครั้งเคยเล่นพนัน

สำหรับคนในครอบครัวที่มีผู้สูงอายุนิยมเล่นการพนันเป็นทุนเดิม ไม่ได้รับรู้ถึงผลกระทบที่จะเกิดขึ้นกับผู้สูงอายุที่เล่นพนันออนไลน์ ในทางตรงข้ามมีลูกของผู้สูงอายุที่เล่นพนันออนไลน์มีทัศนคติว่า การเล่นพนันออนไลน์ ทำให้พ่อแม่ที่เล่นพนันออนไลน์อยู่ในสายตา ไม่ต้องเดินทางไปเล่นที่บ่อนและคาสิโน นอกจากนั้น ลูกหลานของผู้สูงอายุยอมรับว่าไม่มีความเข้าใจเกี่ยวกับพนันออนไลน์มากนัก คิดว่าเหมือนการเล่นเกมมากกว่าการเล่นพนัน หากจะเสียเงินก็จะเสียเงินไม่มากเหมือนเล่นพนันที่บ่อนและคาสิโน และเงินที่เสียคิดว่าเป็นแค่ค่าธรรมเนียมการเล่นเกมเท่านั้น 

งานวิจัยมีข้อเสนอแนะเชิงนโยบายและมาตรการที่สำคัญ คือ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรบังคับใช้กฎหมายควบคุมเวปไซต์พนันออนไลน์อย่างเคร่งครัด เพื่อป้องกันนักเล่นหน้าใหม่ในกลุ่มผู้สูงอายุ โดยเฉพาะมาตรการป้องกันเวปไซต์พนันออนไลน์เข้าถึงระบบการเงินได้ง่าย, ควรมีการให้ความรู้เท่าทันเกี่ยวกับกลโกงของพนันออนไลน์และความรอบรู้เท่าทันเทคนิคทางการตลาดเพื่อจูงใจลูกค้าของเวปไซต์พนันออนไลน์ให้กับกลุ่มผู้สูงอายุและคนในครอบครัว, ควรพัฒนาแนวทางลดอันตราย (harm reduction) ให้กับกลุ่มผู้สูงอายุที่นิยมเล่นพนันออนไลน์และยังไม่พร้อมจะเลิกเล่น เพื่อลดผลกระทบด้านต่าง ๆ ลง โดยเฉพาะการสูญเสียเงินสะสมหลังเกษียณและเงินบำนาญรายเดือน และควรพัฒนาแนวทางการให้คำปรึกษาเพื่อช่วยในการเลิกเล่นพนันออนไลน์ที่สอดคล้องและเหมาะสมกับกลุ่มผู้สูงอายุ, ควรดำเนินมาตรการในเรื่องการวางแผนการเงินในกลุ่มผู้สูงอายุ เนื่องจากงานวิจัยชิ้นนี้พบว่าผู้สูงอายุที่เข้าสู่การเล่นพนันออนไลน์เนื่องจากคาดหวังเพื่อเป็นรายได้เพิ่มเติม จากการที่เงินเกษียณไม่พอใช้จ่าย และพัฒนามาตรการในระดับชุมชนควรสร้างพื้นที่สร้างสรรค์หรือกิจกรรมที่เป็นประโยชน์ต่อผู้สูงอายุ เพื่อป้องกันนักเล่นพนันออนไลน์ในกลุ่มผู้สูงอายุที่มีเวลาว่างในชีวิตประจำวันและปัจจุบันใช้ชีวิตอยู่ในแพลตฟอร์มออนไลน์เหมือนกับประชากรกลุ่มอื่น