• จุลสาร
  • งานวิจัย
  • หนังสือ

โครงสร้างและผู้กระทำการที่มีผลต่อการขยายตัวของธุรกิจพนันฟุตบอลออนไลน์

โดย ชัยณรงค์ เครือนวน และ พิมพ์ประไพ สนิทวงศ์ ณ อยุธยา

งานวิจัยเรื่อง โครงสร้างและผู้กระทำการที่มีผลต่อการขยายตัวของธุรกิจพนันฟุตบอลออนไลน์ มีวัตถุประสงค์วิจัย คือ การวิเคราะห์เงื่อนไขเชิงโครงสร้าง ผู้กระทำการและปฏิสัมพันธ์ของผู้กระทำการที่มีผลต่อการขยายตัวของธุรกิจพนันฟุตบอลออนไลน์ รวมทั้งสร้างข้อเสนอแนะในการป้องกัน แก้ไข ปัญหาพนันฟุตบอลออนไลน์ งานวิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ(Qualitative Research) ใช้แนวคิดโครงสร้างและผู้กระทำการเป็นเครื่องมือทำความเข้าใจ สำหรับวิธีดำเนินการวิจัย ใช้การเก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสาร การสัมภาษณ์และเสวนากลุ่มย่อยกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ข้อมูลที่ได้มาจากแหล่งต่าง ๆ ผู้วิจัยใช้วิธีการตรวจสอบข้อมูลแบบสามเส้า (Triangulation) และใช้วิธีวิทยาการวิเคราะห์เชิงโครงสร้างและผู้กระทำการ (Structure and Agency Analysis) ซึ่งให้ความสำคัญกับปฏิสัมพันธ์ระหว่างพลังของโครงสร้างสังคมและผู้กระทำการทางสังคม ตามหลักวิภาษวิธี (Dialectic) เป็นเครื่องมือวิเคราะห์ข้อมูล  

ผลการศึกษา พบว่า เงื่อนไขเชิงโครงสร้างที่ส่งผลให้ธุรกิจพนันฟุตบอลออนไลน์ขยายตัว ประกอบด้วย 3 เงื่อนไขหลัก ๆ คือ หนึ่ง เงื่อนไขเชิงโครงสร้างที่เปิดโอกาส เปรียบเสมือนเงื่อนไขที่ช่วยส่งเสริม และสนับสนุนให้ธุรกิจพนันฟุตบอลออนไลน์ขยายตัว ประกอบด้วย 5 เงื่อนไขย่อย คือ (1) การขยายตัวและโอกาสเข้าถึง/การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ (2) การขยายตัวของตลาดและธุรกิจพนันออนไลน์ (3) ความเฟื่องฟูและการขยายตัวของการแข่งขันฟุตบอล (4) โครงสร้างทางสังคมและวัฒนธรรม (5) ค่านิยมของผู้เล่นพนัน สอง เงื่อนไขเชิงโครงสร้างที่เป็นข้อจำกัด ซึ่งเป็นอุปสรรคต่อการป้องกัน ควบคุม ปราบปราม และแก้ไขปัญหาการเล่นพนันฟุตบอลออนไลน์ จนเป็นสาเหตุให้ธุรกิจพนันฟุตบอลออนไลน์ขยายตัวอย่างรวดเร็ว ประกอบด้วย 3 เงื่อนไขย่อย คือ (1) ข้อจำกัดของกลไกรัฐด้านการปราบปราม ทั้งกลไกด้านกฎหมายและสถาบันที่ทำหน้าที่ควบคุม ปราบปราม (2) ศักยภาพและประสิทธิภาพของกลไกรัฐด้านอุดมการณ์ ที่ไม่สามารถดำเนินการตามบทบาทที่คาดหวังได้ (3) ต่างประเทศยอมรับการดำรงอยู่ของการเล่นพนันฟุตบอลออนไลน์ สาม เงื่อนไขเชิงโครงสร้างที่เป็นแรงดึง ในฐานะแรงจูงใจที่เกิดขึ้นจากธุรกิจพนันฟุตบอลออนไลน์ กระทั่งดึงดูดให้เกิดการเล่นพนันอย่างกว้างขวาง ประกอบด้วย 3 เงื่อนไขย่อย คือ (1) วิธีการและรูปแบบการเล่นพนันฟุตบอลออนไลน์ (2) กลยุทธ์ทางการตลาด (3) กลไกครองใจผู้เล่นพนัน

ส่วนผู้กระทำการและปฏิสัมพันธ์ของผู้กระทำการ ที่มีผลต่อการขยายตัวของธุรกิจพนันฟุตบอลออนไลน์ พบว่า ผู้กระทำการที่เกี่ยวข้องประกอบด้วย 3 กลุ่มใหญ่ ๆ คือ หนึ่ง กลุ่มผู้ให้บริการพนันฟุตบอลออนไลน์ในต่างประเทศ ที่เปรียบเสมือนเจ้าของหลักเว็บไซต์พนันฟุตบอลออนไลน์ สอง กลุ่มผู้ประกอบกิจการพนันฟุตบอลออนไลน์ในประเทศ ซึ่งมีหลายระดับลดหลั่นกันลงไป ตั้งแต่ระดับซุปเปอร์ซีเนียร์ (Super Senior) ถือเป็นกลุ่มผู้กระทำการระดับบนสุดของโครงสร้างการพนันออนไลน์ในประเทศ กลุ่มซีเนียร์ (Senior) เปรียบเสมือนเจ้ามือระดับกลาง (ค่อนข้างใหญ่) กลุ่มมาสเตอร์ (Master) เป็นเจ้ามือพนันฟุตบอลออนไลน์ระดับกลาง และเอเย่นต์ (Agent) หรือผู้ประกอบการรายย่อยซึ่งเป็นกลุ่มคนที่สร้าง หรือขยายฐานนักพนันฟุตบอลออนไลน์ นอกจากนี้ ยังมีกลุ่มผู้กระทำการที่มีส่วนเชื่อมโยง กับผู้ประกอบกิจการพนันฟุตบอลออนไลน์ในประเทศ ทั้งกลุ่มนักบริหารจัดการ กลุ่มผู้สนับสนุน สาม กลุ่มผู้เล่นพนันฟุตบอลออนไลน์ (Player) แบ่งเป็น 3 กลุ่ม คือ กลุ่มที่เล่นพนันผ่านเอเย่นต์ กลุ่มที่เล่นพนันโดยไม่ผ่านเอเย่นต์ และกลุ่มที่เล่นพนันผ่านเอเย่นต์และเล่นกับเว็บไซต์พนันฟุตบอลออนไลน์

กล่าวได้ว่า ผู้กระทำการที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจพนันฟุตบอลออนไลน์ ไม่ว่าจะเป็น กลุ่มผู้ให้บริการพนันฟุตบอลออนไลน์ในต่างประเทศ หรือผู้ประกอบกิจการพนันฟุตบอลออนไลน์ในประเทศ ตั้งแต่ระดับซุปเปอร์ซีเนียร์ ซีเนียร์ มาสเตอร์ กลุ่มนักบริหารจัดการ กลุ่มผู้สนับสนุน เจ้ามือรายย่อยหรือเอเย่นต์ จนถึงกลุ่มผู้เล่นพนัน ต่างแสดงบทบาทหรือมีปฏิบัติการทางสังคมซึ่งแตกต่างกันออกไป อย่างไรก็ตาม บทบาทและปฏิบัติการทางสังคมที่แตกต่างกันของผู้กระทำการกลุ่มต่าง ๆ นั้น ไม่ได้มีความขัดแย้ง ตรงกันข้ามกลับเป็นเงื่อนไขที่ก่อให้เกิดปฏิสัมพันธ์และการแลกเปลี่ยนทรัพยากรระหว่างกัน กระทั่งประกอบสร้างเป็นเครือข่ายธุรกิจพนันฟุตบอลออนไลน์ ที่มีลักษณะเป็นปึกแผ่น และเป็นเอกภาพ เมื่อผู้กระทำการเหล่านี้สามารถก่อรูปเครือข่ายของตนเองได้ ก็จะกระชับความสัมพันธ์ เพื่อสร้างความแน่นแฟ้นของเครือข่าย ด้วยกลวิธีต่าง ๆ พร้อมกับการเชื่อมร้อยเครือข่ายกับผู้กระทำการกลุ่มใหม่ ๆ ผ่านการสร้างความสัมพันธ์แนวราบและแนวดิ่ง (Horizontal and Vertical Relationship) เพื่อขยายเครือข่ายพนันฟุตบอลออนไลน์ที่ตนเองรับผิดชอบให้กว้างขวางขึ้น ดังนั้นการดำรงอยู่และการขยายตัวอยู่ของธุรกิจพนันฟุตบอลออนไลน์ จึงไม่ได้ขึ้นอยู่กับศักยภาพหรือความสามารถของผู้กระทำการเพียงกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง แต่เกิดขึ้นจากปฏิบัติการและปฏิสัมพันธ์ตามบทบาทหน้าที่ของผู้กระทำการแต่ละฝ่าย ที่มีส่วนช่วยเหลือเกื้อกูลซึ่งกันและกัน จนธุรกิจพนันฟุตบอลออนไลน์ดำรงอยู่อย่างมั่นคงและขยายตัวอย่างก้าวหน้า ภายใต้บริบททางสังคมปัจจุบัน

สำหรับ ข้อเสนอแนะในการป้องกัน แก้ไข ปัญหาพนันฟุตบอลออนไลน์ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องอาจกำหนด แนวทางดำเนินงานออกเป็น 3 ระยะ คือ หนึ่ง ระยะแรก เป็นห้วงเวลาที่สังคมยังไม่มีความพร้อมต่อการกำหนดให้พนันฟุตบอลออนไลน์เป็นสิ่งถูกกฎหมาย ภายใต้สถานการณ์เช่นนี้ จำเป็นต้องใช้มาตรการควบคุมและปราบปรามอย่างเข้มงวด และเน้นการทำงานเชิงรุก สอง ระยะกลาง เป็นขั้นตอนเตรียมความพร้อมเพื่อเปลี่ยนผ่าน การพนันออนไลน์เป็นสิ่งถูกกฎหมาย ทางเลือกมิตินี้เกิดขึ้นจากฐานคิดว่า อนาคตระบบเทคโนโลยีสารสนเทศจะขยายตัว รวมทั้งการแข่งขันฟุตบอลจะมีแนวโน้มเติบโตอย่างต่อเนื่อง เช่นเดียวกับค่านิยมของผู้เล่นพนันที่อาจเปลี่ยนจากระบบออฟไลน์สู่ระบบออนไลน์มากขึ้น ทำให้มาตรการควบคุม ปราบปราม ไม่ใช่วิธีการแก้ไขปัญหาที่มีประสิทธิภาพอีกต่อไป ด้วยเหตุนี้ จึงจำเป็นต้องแสวงหาเครื่องมือที่สอดคล้องกับความเป็นจริง ณ ห้วงเวลานั้น โดยเฉพาะการศึกษาความเป็นไปได้ที่จะทำให้ธุรกิจพนันฟุตบอลออนไลน์ กลายเป็นธุรกิจถูกกฎหมาย สาม ระยะยาว เป็นขั้นตอนการสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมตัดสินใจ (Participation in Decision-making) ทั้งนี้ หากประชาชนส่วนใหญ่ยอมรับ หรือเห็นด้วยกับการพนันฟุตบอลออนไลน์ถูกกฎหมาย หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง อาจพิจารณาอนุญาตให้มีการเล่นหรือประกอบธุรกิจพนันฟุตบอลออนไลน์ถูกกฎหมายภายใต้การกำกับ ดูแลอย่างใกล้ชิด