[หมายเหตุ : บทความนี้เป็นข้อมูลของการพนันในเอเชีย-แปซิฟิค ในช่วยต้นของการแพร่ระบาดโควิด-19 ทั้งนี้ผู้เขียนได้มีการอัพเดทข้อมูลเพิ่มเติมไว้ในบทความพิเศษ อ่านได้ที่นี่ >> สถานการณ์โควิด-19: ผลกระทบต่ออุตสาหกรรมการพนันในเอเชีย-แปซิฟิค ]

อุตสาหกรรมการพนันได้ชื่อว่าเป็นธุรกิจที่ไม่เคยมีห้วงเวลาหยุดพัก ไม่ว่าจะในสถานการณ์ใดในประวัติศาสตร์ กระทั่ง “โควิด-19” (COVID-19) ได้แพร่กระจายไปทั่วโลกอย่างรวดเร็ว ส่งผลสะเทือนรุนแรงต่อวงการนี้ชนิดไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน

จากการเฝ้าติดตามตัวเลขของผู้ติดเชื้อผ่านทางเว็บไซต์ https://www.worldometers.info/coronavirus/ ซึ่งประมวลข้อมูลจากหลายแหล่งที่น่าเชื่อถือ จนถึงวันที่ 22 พฤษภาคม 2563 พบผู้ป่วยแล้วทั่วโลกใน 213 ประเทศ รวม 5,198,686 ราย เสียชีวิต 334,694 ราย วิกฤตการณ์โควิด-19 สะท้อนอีกด้านของโลกาภิวัตน์ที่เป็นด้านร้าย ในยุคสมัยที่การเดินทางข้ามรัฐเป็นเรื่องง่าย เร็ว และถี่ ไม่ว่าเป็นไปเพื่อการท่องเที่ยว ทำงาน หรือย้ายถิ่นฐานซึ่งสถานการณ์ก็ยังไม่มีทีท่าว่าจะยุติลงได้ในเวลาอันใกล้

พูดตามจริง ไม่เคยมีการคาดการณ์มาก่อนว่าโรคระบาดจะเป็นสาเหตุให้โลกการพนันแทบจะหยุดเคลื่อนไหวตามไปด้วยเช่นที่กำลังเกิดขึ้นอยู่ขณะนี้ ถือเป็นปัจจัยที่อยู่นอกเหนือการควบคุม ไม่เหมือนความเสี่ยงจากนโยบายของรัฐที่ยังพอจะเปิดช่องให้มีการต่อรองทางการเมืองได้

บทความพิเศษชิ้นนี้จะขอพาไปสำรวจผลกระทบของโควิด-19 ที่มีต่ออุตสาหกรรมการพนัน เฉพาะแถบเอเชียแปซิฟิก ซึ่งถือว่าเป็นตลาดการพนันใหญ่ที่สุดของโลกในปัจจุบัน ดังนี้

มาเก๊า

ตลาดการพนันที่ใหญ่ที่สุดของโลกทุกวันนี้อยู่ที่มาเก๊า ไม่ใช่ลาสเวกัส บริษัทยักษ์ใหญ่จากลาสเวกัสเองก็เข้ามาลงทุนทำคาสิโนที่มาเก๊าในมูลค่ามหาศาล การพนันเรียกว่าเป็นทุกสิ่งอย่างของที่นี่ รายได้กว่า 4 ใน 5 ของประเทศมาจากธุรกิจพนัน ก่อให้เกิดการจ้างงานคิดเป็นสัดส่วนถึง 1 ใน 5 เลยทีเดียว 

มาเก๊าถือเป็นประเทศแรก ๆ ที่มีมาตรการปิดสถานคาสิโนทุกแห่ง รวม 39 แห่ง เป็นเวลา 15 วัน ระหว่างวันที่ 5-19 กุมภาพันธ์ 2563 ถือเป็นการปิดคาสิโนที่กินเวลายาวนานที่สุดของมาเก๊านับแต่เคยมีมา แม้ก่อนหน้านี้จะเคยปิดมาแล้วครั้งหนึ่งในปี 2561 เพื่อเตรียมรับมือพายุไต้ฝุ่นมังคุด แต่ก็เป็นเวลา 33 ชั่วโมงหรือแค่ 1 วันเศษเท่านั้น ถือเป็นการตัดสินใจที่เด็ดขาดของรัฐบาลท้องถิ่นมาเก๊าเอง เนื่องจากฮ่องกงเริ่มมีผู้เสียชีวิตรายแรก และพบผู้ติดเชื้อไวรัสในเกาะเพิ่มขึ้น ซึ่งหนึ่งในนั้นก็คือพนักงานคาสิโน อีกทั้งยังเป็นพื้นที่ใกล้กับเมืองอู่ฮั่น สถานที่พบการแพร่ระบาดของไวรัสเป็นแห่งแรกด้วย

ผลกระทบทางเศรษฐกิจค่อนข้างหนัก เป็นต้นว่า สูญเสียรายได้ 1.5 - 2.5 ล้านเหรียญต่อวัน รายได้จากการพนันตกตํ่าที่สุดเป็นประวัติการณ์ ตัวเลขของเดือนกุมภาพันธ์เมื่อเปรียบเทียบกับปีที่แล้ว ลดลงถึงร้อยละ 88 เงินสดหมุนเวียนหายไปจากระบบรวมกันกว่า 3,300 ล้านเหรียญสหรัฐใน 15 วันที่ปิดทำการ คาดการณ์ว่าเมื่อรวมทั้งปียอดรายได้จะติดลบลงไป 60% หากเปรียบเทียบกับปีที่ผ่านมา นอกจากนั้น ผู้ประกอบการจังเก็ตรายใหญ่ 1 ใน 5 เลิกจ้างพนักงานไปแล้ว 200 คน และจะมีตามมาอีกหลายเจ้า อีเวนท์ใหญ่ของแวดวงอุตสาหกรรมการพนันซึ่งกำหนดจัดขึ้นที่นี่มีทั้งที่ถูกยกเลิกและต้องเลื่อนออกไปอย่างไม่มีกำหนด

หลังจากทางการอนุญาตให้กลับมาเปิดได้ ผู้ประกอบการบางรายยังคงเลือกปิดตัวเองต่อไป ถึงแม้สถานการณ์การแพร่ระบาดของไวรัสจะดีขึ้นแล้ว ขณะที่ผู้ประกอบการส่วนใหญ่ที่ตัดสินใจเปิดอีกครั้งยอมรับสภาพขาดทุน แต่ก็ต้องทำเพื่อหล่อเลี้ยงเส้นเลือดใหญ่ทางเศรษฐกิจของมาเก๊าเอาไว้ มองในแง่ดีที่สุด อย่างเร็ว 1 ปีที่ธุรกิจภาคส่วนนี้จะได้รับการฟื้นฟูให้มาเป็นดังเดิม

สิงคโปร์

สิงคโปร์ได้รับคำชื่นชมในฐานะตัวอย่างประเทศที่จัดการควบคุมการแพร่ระบาดของไวรัสได้ดีในช่วงต้น ก่อนที่ยอดผู้ติดเชื้อจะพุ่งขึ้นสูงในภายหลัง โดยเฉพาะกับกลุ่มแรงงานข้ามชาติ แต่ถึงกระนั้นก็พบผู้เสียชีวิตในอัตราที่ตํ่ามาก โดยหนึ่งในมาตรการที่ถูกนำมาใช้คือ

คำสั่งปิด Singapore Pools ทุกแห่ง ซึ่งเป็นร้านรับพนันของรัฐบาล เริ่มตั้งแต่ 25 มีนาคม ไปจนถึงวันที่ 30 เมษายน 2563 แต่เข้าเล่นผ่านระบบออนไลน์ได้ อย่างลอตเตอรี่ทุกชนิด 4D, Toto, Singapore Sweep ถึงกระนั้น คาสิโนยังคงเปิดให้บริการได้ทั้ง 2 แห่ง ทั้ง Marina Bay Sands กับ Resorts World Sentosa โดยนำเอามาตรการคัดกรองเข้มข้นมาใช้ นักเสี่ยงโชคต้องใส่หน้ากากอนามัยและตรวจอุณหภูมิทุกครั้งก่อนเข้าและออกจากศูนย์คาสิโนทุกแห่ง จำกัดผู้เล่นต่อโต๊ะไม่ให้เกิน 10 คน ในอีกด้าน ผู้ประกอบการก็ต้องลดต้นทุนเพื่อประคับประคองธุรกิจให้ได้ในยามที่รายได้หดหาย ดังเช่นปรากฏข่าวเครือ Genting Singapore ลดเงินเดือนผู้บริหารอาวุโสและเจ้าหน้าที่ระดับบริหารระหว่าง 9-18%

อย่างไรก็ดี Singapore Turf Club สนามแข่งม้าแห่งเดียวของประเทศยังคงจัดแข่งขันกันอยู่ ซึ่งภายหลังห้ามมิให้คนเข้าชมเป็นอันขาด และลดความถี่จากแข่งสัปดาห์ละ 2 ครั้งลงเหลือสัปดาห์ละครั้งเดียวตลอดเดือนเมษายน

มาเลยเซีย

ระหว่างวันที่ 18-31 มีนาคม 2563 มาเลเซียสั่งห้ามพลเมืองของตนเดินทางไปต่างประเทศ (Outbound) ไม่ให้คนต่างชาติเดินทางเข้ามาในมาเลเซีย (Inbound) และพยายามหยุดคนในประเทศ (Domestic) ให้อยู่กับที่ โดยคงเหลือไว้แต่บริการที่จำเป็นบางส่วนเท่านั้น แน่นอน คาสิโนเพียงแห่งเดียวของประเทศก็ไม่เข้าข่ายได้รับการยกเว้น และรัฐบาลได้ตัดสินใจขยายระยะเวลาออกไปอีกหลายครั้ง 

Resorts World Genting ในส่วนของโรงแรม คาสิโน ภัตตาคาร สวนสนุกในร่ม ศูนย์การค้า ฯลฯ ทั้งหมดต้องปิดอย่างไม่มีกำหนด นักท่องเที่ยวที่สำรองที่พักไว้แล้วสามารถเลือกขอเงินคืนหรือเปลี่ยนวันเดินทางได้ ผู้จัดการประเมินเบื้องต้นว่าเฉพาะเพียง 2 สัปดาห์ของการบังคับใช้มาตรการช่วงแรกส่งผลให้บริษัทต้องขาดรายได้ไปกว่า 250 ล้านริงกิต และกำหนดเปิดสวนสนุกกลางแจ้งแห่งใหม่คงต้องเลื่อนออกไปจากเดิม

ออสเตรเลีย

รัฐบาลกลางออสเตรเลียตัดสินใจใช้มาตรการปิดธุรกิจในกิจการที่ไม่จำเป็นต่อชีวิตประจำวัน (Shutdown) โดยระบุชัดถึงคาสิโน ตั้งแต่ 23 มีนาคมเป็นต้นไปจนกว่าสถานการณ์จะคลี่คลาย ซึ่งอาจลากยาวไปถึง 6 เดือน นั่นหมายความว่าตู้โป๊กเกอร์ (Poker Machine) ที่มีกว่า 194,000 เครื่องทั่วทั้งประเทศ ต้องถูกระงับบริการ ส่วนการหันไปเล่นโป๊กเกอร์ผ่านระบบอินเทอร์เน็ตแทนนั้น เข้าข่ายเป็นคาสิโนออนไลน์ ยังถือเป็นเรื่องที่ผิดกฎหมายออสเตรเลีย

ก่อนหน้านั้นลีกกีฬาภายในประเทศ ทั้งฟุตบอล (AFL) และรักบี้ (NRL) ก็ตัดสินใจสั่งพักลีกชั่วคราว ส่วนการแข่งม้าและสุนัขยังคงมีอยู่ แต่เป็นแบบปลอดผู้ชม ซึ่งนักพนันสามารถวางเดิมพันผ่านระบบออนไลน์ได้เพราะกฎหมายอนุญาต

Tabcorp ผู้ครองส่วนแบ่งตลาดรายใหญ่ยอมรับว่ามาตรการนี้ส่งผลต่อรายได้ของบริษัทอย่างมาก เพราะมิใช่เพียงคาสิโนเท่านั้นที่ต้องถูกปิด แต่ครอบคลุมร้านรับพนันทั่วไปด้วยซึ่ง Tabcorp มีหน้าร้านมากกว่า 700 สาขาทั่วประเทศ ทว่ามาตรการข้างต้นยังไม่รวมถึงลอตเตอรี่ของบริษัทที่มีขายอยู่ตามร้านสะดวกซื้อ บริษัทจึงพอมีรายได้จากส่วนนี้เข้ามาจุนเจืออยู่บ้าง

กัมพูชา

ปลายเดือนมีนาคม 2563 หลังมีผู้ป่วยภายในประเทศเกิน 100 คน นายกรัฐมนตรีฮุนเซนออกคำสั่งปิดบ่อนคาสิโนทุกแห่งทันที มีผลบังคับใช้ตั้งแต่เวลา 23.59 น. ของวันที่ 1 เมษายน จนกว่าสถานการณ์จะสงบลงจึงจะอนุญาตให้กลับมาเปิดบริการได้ตามปกติ สาเหตุสำคัญเนื่องจากผู้ติดเชื้อจำนวนไม่น้อยทำงานคาสิโนอยู่ที่ปอยเปต สอดคล้องกับข้อมูลการสอบสวนโรคของไทยที่พบผู้ป่วยบางรายได้รับเชื้อมาจากไปเล่นการพนันที่คาสิโนสตาร์ซิตี้กับสตาร์เวกัส ซึ่งตั้งอยู่ปอยเปตช่วงต้นเดือนมีนาคม ดังนั้น คาสิโนจึงจัดเป็นสถานที่เสี่ยง 

ขณะที่ NagaWorld คาสิโนมหึมาใจกลางกรุงพนมเปญ หนึ่งในคาสิโน Top 15 ของโลก เมื่อเทียบกับคาสิโนในประเทศอื่นยังคงได้รับผลกระทบน้อย ในแง่หนึ่ง สถานการณ์แพร่ระบาดรุนแรงและมาตรการเข้มข้นในประเทศอื่นได้ทำให้นักพนันระดับ VIP เลือกมาเล่นที่นี่เพิ่มขึ้น กอปรกับมีนโยบายปรับลดเงินเดือนพนักงานอยู่แล้ว ผลประกอบการไตรมาสแรกของปีจึงตกลงไปเพียง 1% เป็นที่น่าจับตามองต่อไปว่าหลังจากคำสั่งปิดคาสิโนของรัฐบาลกัมพูชาแล้วนั้นจะส่งผลต่อรายได้มหาศาลที่กลุ่ม NagaCorp เคยได้อย่างไรบ้าง

เกาหลีใต้ ฟิลิปปินส์ เวียดนาม

นอกเหนือจากประเทศที่ได้กล่าวไปแล้วข้างต้น โควิดยังทำให้ธุรกิจคาสิโนในประเทศเกาหลีใต้ ฟิลิปปินส์ เวียดนาม ต้องหยุดกิจการชั่วคราว และกระทบหนักต่อรายได้ ขณะที่ในประเทศที่ยังไม่มีคาสิโนถูกกฎหมาย แต่เป็นตลาดใหญ่ของการพนันชนิดอื่น เช่น ม้าแข่งในญี่ปุ่น ฮ่องกง ก็ซบเซาเป็นอันมาก เนื่องจากใช้มาตรการปิดสนามแข่งโดยห้ามคนดูเข้าสนาม

กรณีของฟิลิปปินส์ที่ถือเป็นศูนย์กลางของอุตสาหกรรมการพนันออนไลน์แถบภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก อีกชาติอาเซียนซึ่งพบจำนวนผู้ป่วยและผู้เสียชีวิตอัตราสูง สถานการพนันทั้งประเทศ ไม่ว่าคาสิโนดั้งเดิมหรือแบบออนไลน์ จำต้องยุติการให้บริการ เป็นผลจากคำสั่งของทางการฟิลิปปินส์ เพื่อให้สอดรับกับมาตรการให้ประชาชนอยู่กับบ้านซึ่งบังคับใช้เคร่งครัดในหลายพื้นที่ โดยเฉพาะบนเกาะลูซอน (Luzon) ฐานที่มั่นสำคัญของอุตสาหกรรมการพนันออนไลน์และอีกจุดแพร่ระบาดใหญ่ของไวรัสในประเทศ ทำให้ตลาดการพนันออนไลน์ในประเทศอื่นที่นิยมเล่นกับเว็บไซต์ของฟิลิปปินส์ เช่น จีน, ไทย ชะงักงันตามไปด้วย อนึ่ง

ด้วยแรงกดดันทางเศรษฐกิจ ในที่สุดรัฐบาลก็อนุญาตให้ธุรกิจคาสิโนออนไลน์ (หรือที่เรียกย่อๆ POGOs มาจาก Philippine Offshore Gaming Operators หมายถึงบริษัทที่เสนอให้บริการเกมพนันแก่ลูกค้าที่อยู่นอกประเทศ) กลับมาเปิดอีกครั้งในวันที่ 1 พฤษภาคม 2563 เพราะถือเป็นธุรกิจที่สร้างรายได้เข้าประเทศปีละกว่า 3 พันล้านเหรียญ และก่อให้เกิดการจ้างงานคนฟิลิปปินส์กว่า 30,000 คน ขณะที่คาสิโนแบบเดิมยังคงต้องปิดต่อไป

ขณะที่เวียดนาม รัฐบาลสั่งให้ปิดคาสิโนทุกแห่งทั่วประเทศ 40 แห่ง เนื่องจากไม่ใช่ธุรกิจซึ่งมีความจำเป็นต่อการดำรงชีพ ตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน ไม่มีข้อยกเว้นให้แม้แต่ Corona Resort and Casino บนเกาะฟู้ก๊วก คาสิโนแห่งแรกซึ่งได้สิทธิพิเศษในการทดลองให้คนเวียดนามสามารถเข้าไปเล่นการพนันได้ ก่อนจะอนุญาตให้เปิดได้อีกครั้งเมื่อวันที่ 8 พฤษภาคมที่ผ่านมา

ทั้งนี้ต้องไม่ลืมว่าปัจจัยเร่งที่ทำให้อุตสาหกรรมคาสิโนที่ขยายตัวในภูมิภาคนี้เติบโตอย่างรวดเร็ว แปรผันตามกำลังซื้อของคนจีน เมื่อจีนต้องเผชิญสภาวะโรคระบาดใหญ่ ผลสะเทือนย่อมใหญ่โต ผลกระทบที่เห็นแตกต่างไปตามบริบทของแต่ละประเทศ ยิ่งผูกตัวเองยึดโยงเข้ากับตลาดจีนมากเท่าใดย่อมไม่พ้นได้รับผลกระทบเพิ่มมากขึ้นตามไปด้วย