ก่อนที่ตลาดการพนันในเอเชียแปซิฟิกจะก้าวขึ้นมาเหนือภูมิภาคอื่นนั้น ตลาดแถบอเมริกาเหนือเคยยืนหนึ่งมาตลอด มาเก๊าเพิ่งแซงหน้าลาสเวกัสได้เมื่อไม่ถึงทศวรรษเศษมานี้เอง ทว่าในภาพรวม ตลาดอเมริกานับว่ามีขนาดใหญ่มาก ตามด้วยยุโรป แต่หากเจาะจงดูเฉพาะในส่วนของการพนันออนไลน์ ต้องถือว่าตลาดยุโรปเป็นลำดับแรก

เมื่อแรกเกิด COVID-19 ระบาด ผลกระทบจำกัดเพียงวงแคบเฉพาะประเทศจีน ต่อมาจึงได้ลุกลามทั่วยุโรป และบานปลายไปยังสหรัฐอเมริกา ตัวเลขประเทศที่พบผู้ป่วยมากที่สุด 10 ลำดับแรก อันดับ 1 คือ สหรัฐอเมริกา จำนวน 1,725,275 คน มีผู้เสียชีวิต 100,572 คน โดยมีถึง 7 อันดับซึ่งเป็นประเทศที่ตั้งอยู่ในทวีปยุโรป ได้แก่ รัสเซีย (3) สเปน (4) สหราชอาณาจักร (5) อิตาลี (6) ฝรั่งเศส (7) เยอรมัน (8) และตุรกี (9) (ข้อมูล ณ วันที่ 27 พฤษภาคม 2563 จาก worldometers.info )

มาตรการสำคัญที่หลายประเทศต้องตัดสินใจนำมาใช้อย่างเลี่ยงไม่ได้ก็คือ การจำกัดการเดินทาง (Travel Restrictions) ทั้งภายในและระหว่างรัฐ ทั้งปิดชายแดน ห้ามผ่านเข้า-ออก ยกเลิกวีซ่า จำกัดเที่ยวบิน และใช้มาตรการปิดเมือง (Lockdown) ในลักษณะอื่น เช่น ปิดกิจการทางธุรกิจ (Shutdown) ให้ทำงานและเรียนที่บ้าน (Work From Home) แน่นอน การพนันถูกมองว่าเป็นธุรกิจอีกแขนงหนึ่งที่ไม่ใช่ความจำเป็นขั้นพื้นฐาน ต้องปิดลงชั่วคราวเพื่อช่วยยับยั้งการแพร่กระจายของเชื้อร้ายให้เหลือน้อยที่สุด ไม่ว่าภูมิภาคใดก็ตาม ทั้งเอเชียแปซิฟิก (คลิ๊กอ่านบทความตอนที่ 1 สถานการณ์โควิด-19: ผลกระทบต่ออุตสาหกรรมการพนันในเอเชีย-แปซิฟิค) ตลอดจนอเมริกาถึงยุโรป

คำถามที่ตามมาคือ จากสถานการณ์ที่เกิดขึ้นส่งผลให้เกิด “ความปกติใหม่” หรือ New Normal ของอุตสาหกรรมการพนันในสองพื้นที่หลังหรือไม่ อย่างไร และเกิดการย้ายฐานผู้เล่นที่เคยเล่นแต่การพนันในโลกจริงไปสู่การพนันออนไลน์หรือไม่ เพียงใด

อย่างไรก็ดี บริษัทให้คำปรึกษาด้านการพนันอย่าง H2 Gambling Capital คาดการณ์รายได้โดยรวมของอุตสาหกรรมโลกปีนี้จะตกลงไปไม่น้อยกว่า 12.5% แต่ถ้าเจาะจงดูที่การพนันออนไลน์โดยเฉพาะ ผลกระทบอาจเป็นไปในทางตรงข้าม บริษัทวิจัยรายหนึ่งพยากรณ์ว่าตลาดกลุ่มนี้จะขยายตัวขึ้นสูงถึง 13% จากมูลค่า 58.9 พันล้านเหรียญในปี 2019 เพิ่มเป็น 66.7 พันล้านเหรียญภายในสิ้นสุดปีนี้

Source: www.igamingbusiness.com 

อเมริกา

เนื่องจากอเมริกาเป็นรัฐรวม ด้วยเหตุนี้ การตอบสนองเชิงนโยบายจึงมีความแตกต่างกันไปตามแต่บริบทของแต่ละมลรัฐ ภายใต้กรอบกำหนดใหญ่ ๆ ของรัฐบาลกลาง สองมลรัฐซึ่งเป็นที่รู้จักโดยทั่วไปว่ามีอุตสาหกรรมการพนันที่เข้มแข็งและยาวนาน เนวาดากับนิวเจอร์ซีย์ เป็นตัวอย่างที่ใช้สะท้อนประเด็นนี้ได้ดี

กรณีนิวเจอร์ซีย์ ผู้ว่าการรัฐออกคำสั่งปิดคาสิโนที่มีอยู่ทั้งหมด 9 แห่งในแอตแลนติกซิตี้ เมืองการพนันอันดับสองของประเทศ ให้มีผลตั้งแต่ 16 มีนาคมเป็นต้นไป และจะให้กลับมาเปิดอีกครั้งเมื่อเข้าสู่ภาวะปลอดภัยแล้ว ซึ่งจนถึงขณะนี้ก็ยังคงไม่มีความชัดเจนเรื่องวันที่จะสามารถจะเปิดได้อีก

ขณะที่เนวาดา ระยะแรกนั้นยังไม่มีมาตรการบังคับจากรัฐลงมา ขึ้นกับแนวทางนโยบายของคาสิโน ซึ่งคาสิโนยักษ์ใหญ่บางรายที่ตั้งอยู่ในลาสเวกัส เมืองการพนันอันดับหนึ่งของประเทศ อย่าง MGM, Wynn เลือกที่จะชิงปิดตัวเองไปก่อนตั้งแต่ช่วงต้นเดือนมีนาคม ต่อมาภายหลังผู้ว่าการรัฐถึงได้ออกคำสั่งปิดสถานคาสิโนเมื่อวันที่ 17 มีนาคม เพื่อลดผลกระทบจากสถานการณ์ที่ยิ่งรุนแรงขึ้น เนื่องจากใน Clark County อันเป็นที่ตั้งของลาสเวกัสพบผู้ติดเชื้อโควิดทะลุหลักพันราย และมีผู้เสียชีวิตกว่า 30 รายแล้วนั่นเอง ทำให้คาสิโนอย่าง Las Vegas Sands, Caesars ต้องหยุดให้บริการด้วย รวมถึงสถานการพนันอื่นทั้งหมด เช่นร้านรับพนันกีฬาคือ William Hill นับเป็นครั้งแรกในรอบ 60 ปีเลยทีเดียว สำหรับบางรายก็เพิ่งจะกลับมาเปิดให้บริการอีกครั้งเมื่อวันจันทร์ที่ 18 พฤษภาคมที่ผ่านมา

นอกจากคาสิโนจะปิดแล้ว การไม่มีรายการกีฬาแข่งขันก็ยิ่งซ้ำเติมฝั่งผู้ประกอบการ บริษัทรับพนันน้อยใหญ่ต้องปรับตัว เช่นที่เคยมีข่าวพยายามผลักดันไปยังบอร์ดควบคุมการพนันของรัฐอนุญาตให้ผู้ได้รับใบอนุญาตประเภทการพนันออนไลน์ 49 บริษัทรับแทงการแข่งเกมอีสปอร์ต (Esports) ได้ เช่นเกม Counter-Strike, Call of Duty, DOTA รวมทั้งกีฬาเสมือนจริง (Virtual Sports) เช่นเกม FIFA หรือเกมแข่งม้าเสมือน (Virtual Racing) เนื่องจากคงไม่มีรายการกีฬาทำการแข่งขันไปอีกนานนับปี แม้แต่มหกรรมกีฬาที่อยู่ในความสนใจของผู้คนทั่วโลกที่กำหนดจัดขึ้นในปีนี้อย่างโอลิมปิกโตเกียว 2020 และฟุตบอลยูโร 2020 ก็ต้องเลื่อนออกไปเป็นปีหน้า

แต่ทว่าไม่ใช่กับคาสิโนออนไลน์ที่เติบโตสวนทางกัน จากรายงานทางการของรัฐนิวเจอร์ซีย์ที่ถือเป็นผู้นำด้านการพนันทางอินเทอร์เน็ตของสหรัฐฯ ระบุว่ารายได้ในส่วนของคาสิโนออนไลน์ช่วงเดือนมีนาคมอยู่ที่ 65 ล้านเหรียญ สูงสุดอย่างที่ไม่เคยทำได้ก่อน เพิ่มขึ้นร้อยละ 24 เมื่อเทียบกับเดือนก่อนหน้า และเพิ่มขึ้นร้อยละ 66 เมื่อเทียบกับปีที่แล้ว เฉพาะเดือนนี้เดือนเดียวสร้างภาษีเข้ารัฐ 9.7 ล้านเหรียญ แตกต่างกับรายได้จากคาสิโนแบบดั้งเดิมที่ลดลง 55% เช่นเดียวกับการพนันกีฬาซึ่งเคยตั้งเป้ารายได้ไว้ที่ 550 ล้านเหรียญ แต่เอาเข้าจริงทำได้เพียง 182 ล้านเหรียญ รายได้หายไปมากถึง 370 ล้านเหรียญ ส่งผลให้รายได้ในภาพรวมลดลงเป็นที่แน่นอน สอดรับกับผลการสำรวจความคิดเห็นโดยบริษัทหนึ่งของลาสเวกัสพบว่า เกือบ 2 ใน 3 ของกลุ่มตัวอย่าง หรือมากถึงราว 64% ตอบว่าตนได้เล่นการพนันออนไลน์ (รวมทั้งโหมดทดลองเล่น) ระหว่างที่มีสถานการณ์ระบาดของไวรัส โดยร้อยละ 93 บอกว่าจะยังคงเล่นการพนันแบบออนไลน์ต่อไป แม้จะสิ้นสุดคำสั่งให้ stay-at-home ลงแล้วก็ตาม เห็นได้ว่าเป็นกลุ่มนักพนันหน้าใหม่ คนที่ในชีวิตนี้ยังไม่เคยไปคาสิโนจริง ๆ มาก่อนด้วยซ้ำ แต่เริ่มต้นชีวิตการเล่นพนันครั้งแรกด้วยคาสิโนออนไลน์ Golden Nugget ให้ข้อมูลว่าเฉพาะกลุ่มผู้เล่นที่เพิ่งเข้ามาสมัครใหม่เพิ่มขึ้น 20% ในห้วงเดือนเดียวหลังมาตรการปิดคาสิโน 888 Holdings ก็บอกว่ามีจำนวนผู้เล่นเพิ่มขึ้น 32% และมีรายได้เฉลี่ยต่อวันเพิ่มขึ้น 18% เมื่อเทียบกับเดือนเดียวกันของปีที่แล้ว

Source: twitter.com

อีกข้อสังเกตคือ มูลค่าหุ้นของผู้ให้บริการการพนันในตลาดหุ้นหลายตัวเพิ่มขึ้นในช่วงนี้ เช่น DraftKings บริษัทรับแทงพนันกีฬาที่มีชื่อเสียงเรื่องเกมกีฬาแฟนตาซีโดยเฉพาะ ราคาหุ้นเพิ่มขึ้นกว่า 50% เมื่อเทียบกับปีที่แล้ว ขณะที่บริษัทคาสิโนทั่วไปหุ้นจะตกลง 40% หรือมากกว่า

กล่าวโดยรวมทั้งประเทศ ในมุมขององค์กรที่เปรียบได้กับตัวแทนของแวดวงอุตสาหกรรมการพนันสหรัฐฯ ทั้งหมดอย่าง American Gaming Association (AGA) มองว่าผลกระทบจากโควิดเกิดขึ้นกับแทบทุกภาคส่วนในอุตสาหกรรมนี้ โดยเฉพาะที่มีต่อคนทำงาน จากคาสิโนรวมทั้งสิ้น 989 แห่ง (ทั้งประเภทคาสิโนธุรกิจกับคาสิโนของชนพื้นเมือง) ที่ต้องปิดการให้บริการ คนกว่า 56 ล้าน หรือคิดเป็นประชากร 22% ไม่ได้ไปคาสิโนสมดังตั้งใจ พนักงานประมาณ 652,000 คนได้รับผลกระทบ จำนวนมากขาดรายได้เพราะตกงาน รวมถึงรัฐที่ต้องขาดรายได้จากการเก็บภาษี ประมาณกันว่าแค่คาสิโนทั่วประเทศปิดไปถึงกลางเดือนพฤษภาคม มูลค่าความเสียหายทางเศรษฐกิจทั้งระบบก็มากถึง 43,500 ล้านเหรียญแล้ว จนถึงขณะนี้ยังคงปิดอยู่ถึง 821 แห่ง และเริ่มกลับมาเปิดให้บริการบ้างแล้ว 168 แห่ง (ข้อมูล ณ 25 พฤษภาคม 2563 ที่มา americangaming.org )

อังกฤษ

นับแต่รัฐบาลมีคำสั่งให้ปิดคาสิโนและร้านรับพนันทั้งประเทศ รวมถึงบิงโกฮอลล์ ตั้งแต่วันที่ 20 มีนาคมเป็นต้นมาพนักงานราว 64,000 คนที่เกี่ยวกับกิจการนี้ต้องหยุดงาน แต่จะได้รับเงินเยียวยาจากรัฐบาล 80% ของเงินเดือนที่เคยได้รับ แต่ไม่เกิน 2,500 ปอนด์/เดือน อย่างน้อยเป็นเวลา 3 เดือน ส่งผลให้การพนันออนไลน์ถูกพูดถึง (และขยายตัว) มากขึ้น ดูได้จากแนวโน้มการค้นหาข้อมูลใน Google โดยใช้คำว่า “online casino” พุ่งขึ้นหลังรัฐบาลนำมาตรการปิดเมืองมาใช้ รวมถึงคำใกล้เคียงได้แก่ online poker, online bingo ก็มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเช่นกัน ขณะที่คำว่า sports betting ลดลงอย่างเห็นได้ชัด

การปิดสถานการพนันก็ดี การเลื่อนการแข่งขันฟุตบอล รวมถึงกีฬาประเภทอื่นออกไปอย่างไม่มีกำหนดก็ดี ทำให้ทางเลือกในการเล่นพนันเหลือน้อยลง คนที่ยังอยากเล่นพนันจึงพากันหันเข้าหาคาสิโนออนไลน์ ซึ่งหมายความรวมถึงสล็อต โปกเกอร์ และบิงโกด้วย ดังข้อค้นพบจากการสอบถามประชาชนของสำนักโพล Survation poll ที่สอบถามประชาชน 1,000 คน ปรากฏว่าในหมู่คนเล่นการพนันส่วนใหญ่ตอบว่าเล่นเพิ่มขึ้น ทั้งในแง่ความถี่และวงเงิน ทั้งที่ในช่วงเวลานี้ไม่มีฟุตบอลหรือม้าแข่งให้เล่นแต่อย่างใด และในจำนวนนี้มีถึง 41% ที่เพิ่งจะเปิดบัญชีใหม่ในช่วงโควิดมานี่เอง

ทางฝั่งของผู้ประกอบการเองก็ปรากฏข้อมูลที่น่าสนใจในบางเรื่อง เป็นต้นว่า GVC เจ้าของ Ladbrokes Coral ระบุว่ารายได้ของบริษัทตนกว่า 45% มาจากการพนันกีฬา ดังนั้น การหายไปของมหกรรมกีฬาย่อมส่งผลให้รายได้ราว 150 ล้านปอนด์หายไปด้วย ประกอบกับหน้าร้านรับพนันตามท้องถนนต้องปิดอีก น่าจะทำให้บริษัทต้องสูญรายได้ไปทั้งสิ้นราวเดือนละ 50 ล้านปอนด์ Flutter บริษัทแม่ของ PaddyPower Betfair’s คาดการณ์ว่ารายได้อาจลดลง 110 ล้านปอนด์ในปีนี้ ส่วนการปิดหน้าร้านรับพนันที่ตั้งอยู่ตามท้องถนนก็อาจจะทำให้ต้องสูญเสียรายได้คิดเป็นเงิน 30 ล้านปอนด์/เดือน ขณะที่มูลค่าหุ้นในตลาดหลักทรัพย์ลอนดอนของบริษัท 888 Holdings ที่เน้นกลุ่มลูกค้าประเภทคาสิโนออนไลน์กลับสูงขึ้น 38% เพียงแค่วันถัดมาหลังนายกรัฐมนตรี Boris Johnson ประกาศมาตรการล็อคดาวน์ทั่วทั้งประเทศ นอกจากนี้ บริษัทรับพนันรายใหญ่คือ Ladbrokes ยังตอบสนองอย่างทันท่วงทีด้วยการเข้าเป็นสปอนเซอร์หลักของทัวร์นาเมนท์อีสปอร์ตสำคัญ ๆ เพราะขาดรายได้จากการพนันฟุตบอลกับแข่งม้าที่ถือเป็นแหล่งที่มาของรายรับหลักในบรรดาการพนันกีฬาทั้งหมด ซึ่งรวมกันแล้วมากกว่า 75% เลยทีเดียว

นักวิเคราะห์ของหลายบริษัทเริ่มมองว่าธุรกิจรับพนันถูกกฎหมายในอังกฤษจำนวนมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับบริษัทที่ต้องพึ่งพารายได้จากการพนันกีฬาเป็นหลัก อาทิ William Hill, Ladbrokes อาจต้องถึงคราวอวสาน

ส.ส.อังกฤษเองบางคนได้ออกมาเคลื่อนไหวเกี่ยวกับประเด็นนี้ด้วย โดยเรียกร้องไม่ให้บริษัทรับพนันออนไลน์ลงโฆษณาในโทรทัศน์และเครือข่ายสังคมออนไลน์ต่าง ๆ ในช่วงเวลาอันยากลำบากเช่นนี้ เพื่อมิให้เป็นการซ้ำเติมประชาชนด้วยการป้องกันกลุ่มผู้เล่นหน้าใหม่จากปัญหาการติดพนัน เพราะว่าคนใช้เวลาอยู่บนอินเทอร์เน็ตเพิ่มขึ้นกว่าช่วงเวลาปกติมาก เช่นเดียวกับคณะกรรมการการพนัน (Gambling Commission) ที่ออกแถลงการณ์ย้ำเตือนให้ผู้ให้บริการที่ได้รับใบอนุญาตต้องถือปฏิบัติตามกฎหมายโดยเคร่งครัด โดยเฉพาะกับการให้ความสำคัญต่อการปกป้องเด็กและผู้ที่มีปัญหาติดพนัน ยิ่งไปกว่านั้น ทางกระทรวงดิจิทัล วัฒนธรรม สื่อ และกีฬาก็มีหนังสือไปยังผู้ให้บริการรายใหญ่ ได้แก่ Bet 365, GVC, Skybet, William Hill และ Flutter กำชับให้มีความรับผิดชอบต่อผู้เล่นที่มีความเสี่ยงสูงในการติดพนันออนไลน์ โดยจัดเก็บข้อมูลจราจรทางคอมพิวเตอร์อย่างเป็นระบบ มีมาตรการพิเศษ (เพิ่มขึ้นจากที่กฎหมายบังคับให้ทำ) และขึ้นคำเตือนบนสื่อที่เผยแพร่ในสื่อสารมวลชนต่าง ๆ

ยุโรป

เท่าที่มีข้อมูลเผยแพร่ออกมา เดือนมีนาคม รายได้โดยรวมของอุตสาหกรรมการพนันในยุโรปลดลง 11% ด้วยความที่เป็นตลาดใหญ่ของวงการพนันกีฬาโลก ทว่าช่วงโควิดกลับไม่มีกีฬาจริง ๆ ให้คนได้แทงพนัน ผู้ให้บริการบางรายจึงประสบปัญหาสภาพคล่องอย่างหนัก การแข่งขันฟุตบอลที่ยังพอมีให้ลูกค้าเล่นอยู่บ้างกลับกลายเป็นลีกฟุตบอลที่ไม่เคยมีคนสนใจมาก่อนอย่างเบลารุสลีก หนึ่งในไม่กี่ลีกฟุตบอลของโลกที่ยังทำการแข่งขันอยู่ นี่เองที่ถือเป็นโอกาสทางธุรกิจอันเปิดกว้างของการพนันในอีสปอร์ต เว็บไซต์รับพนันอีสปอร์ตโดยเฉพาะเจ้าหนึ่งของบัลแกเรีย (https://ultraplay.co) ได้รับความนิยมจากคนเล่นเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วในช่วงที่รัฐบาลมีมาตรการคุมเข้ม กำไรก็เพิ่มขึ้นเป็นเงาตามตัว แค่ช่วง 5 วันแรกหลังลีกกีฬาในประเทศไม่มีการแข่งขันนั้นคือเพิ่มขึ้น 30% เข้าให้แล้ว โดยตั้งเป้าว่าจะเพิ่มขึ้นได้ถึง 100% เมื่อลีกอีสปอร์ตเริ่มฤดูกาลแข่งขันใหม่อย่างถ้วนทั่ว ขณะที่เว็บไซต์ของรัสเซียหลายแห่งก็หันมาเอาเรื่องโควิดนี่แหละมาตั้งประเด็นให้ลูกค้าได้เล่นพนันทายผลกัน

รายงานบางชิ้นชี้ให้เห็นถึงข้อมูลจราจรทางคอมพิวเตอร์ที่มีเข้ามายังเว็บไซต์คาสิโนออนไลน์ว่าพุ่งสูงขึ้นมากเพียงใด โดยเฉพาะหลายประเทศที่ประสบปัญหาโควิดอย่างรุนแรง อาทิ อิตาลี สเปน

อย่างไรก็ตาม หลายประเทศค่อนข้างกังวลเกี่ยวกับปัญหาจากการพนันออนไลน์ที่อาจเกิดขึ้นกับประชาชนของตนจึงได้วางมาตรการป้องกัน เช่น สวีเดนที่แม้จะให้น้ำหนักต่อน้อยต่อการใช้มาตรการการเว้นระยะห่างในสังคม (Social Distancing) น้อย แต่กลับมีมาตรการคุมเข้มเรื่องการพนันทางอินเตอร์เน็ต โดยจำกัดวงเงินการเล่นต่อสัปดาห์ของประชาชน (อยู่ที่ประมาณ 1 หมื่น 5 พันบาท) ต่อสัปดาห์ บังคับให้ผู้เล่นต้องตั้งค่าจำกัดระยะเวลาการเล่นของตัวเองก่อนจะเริ่มเล่นทุกครั้งไป และเอาจริงเอาจังในการปิดกั้นการเข้าถึงเว็บไซต์การพนันผิดกฎหมาย เช่นเดียวกับลัตเวีย สเปน และเบลเยี่ยมที่มีมาตรการคล้าย ๆ แบบนี้

บทบาทขององค์กรที่ถือเป็นตัวแทนของผู้ประกอบกิจการการพนันที่มารวมตัวกัน ทั้งแบบออฟไลน์ European Casino Association (ECA) และออนไลน์ The European Gaming and Betting Association (EGBA) ต่างแสดงท่าทีในเชิงเป็นห่วงเป็นใยเหมือนกัน โดยที่ ECA ได้ออกข้อปฏิบัติเกี่ยวกับการโฆษณาการพนันออนไลน์ฉบับแรก เมื่อเดือนเมษายน ครอบคลุมทั้งด้านเนื้อหาและช่องทาง เพื่อเป็นแนวทางให้ผู้ให้บริการที่เป็นสมาชิกแสดงออกถึงความรับผิดชอบต่อสังคมในสภาวะวิกฤต ส่วน EGBA ก็ได้ออกแถลงการณ์ในเดือนเดียวกันยืนยันว่าสมาชิกได้ปฏิบัติตามมาตรการของภาครัฐโดยเคร่งครัด พร้อมตอกย้ำให้ภาครัฐปราบปรามธุรกิจพนันออนไลน์ใต้ดินที่ลับลอบให้บริการในประเทศกลุ่มอียูให้สิ้นซาก

จากข้อมูลข้างต้นอาจสรุปถึงบริบทใหม่ของอุตสาหกรรมการพนันโลกในเบื้องต้นได้ว่า หนึ่ง รัฐจะมีมุมมองที่เปิดกว้างให้แก่ธุรกิจการพนันออนไลน์ถูกกฎหมายยิ่งขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับคาสิโนออนไลน์ เพราะเมื่อเจอโควิดแล้วคาสิโนต้องปิด รายรับเข้ารัฐส่วนนี้คือหายไปเลย สอง ผู้ประกอบการเดิมคงต้องพยายามขยายตลาดมาในทิศทางนี้มากขึ้น เพื่อลดความเสี่ยงหากต้องเผชิญสถานการณ์ทำนองนี้ซ้ำสอง และ สาม การพนันกีฬาแบบอีสปอร์ตน่าจะยังขยายพื้นที่ได้อีกมาก  อนึ่ง ตัวเลขในหลาย ๆ เรื่องเป็นเครื่องยืนยัน ทั้งจากรายได้ของคาสิโนและภาษีเข้ารัฐ ราคาหุ้นของบริษัทรับพนันออนไลน์ ผลการสำรวจความคิดเห็น แนวโน้มคำค้นในอินเทอร์เน็ต สถิติปริมาณผู้เล่นของเว็บไซต์พนัน ข้อมูลจราจรทางคอมพิวเตอร์ที่มายังเว็บเหล่านี้ ขณะที่บางประเทศก็ไม่ได้คิดเช่นนั้น เพราะกังวลกับปัญหามากมายที่อาจมีติดตามมา.

ข้อมูลประกอบการเขียน:

https://abcnews.go.com/Sports/wireStory/shut-virus-gamblers-turning-online-betting-69650789 

https://brandinside.asia/covid-19-destroy-gambling-business/?fbclid=IwAR0MaAe-2xD6UlOKtsk-6BWLQgzpTHagVpi-Kxi5aHKf2bbMDbJ4pRWaXXQ

https://brandinside.asia/covid-19-destroy-gambling-business/?fbclid=IwAR1hxyuWJmTBOAmd8YT8sOLobIMX12sPUGMl0gpwtiuB4ZcyaMxx3Sk_qOA

https://europeangaming.eu/portal/latest-news/2020/03/31/67361/how-gaming-industry-is-dealing-with-covid-19-pandemic/ 

https://fingerlakes1.com/2020/04/07/covid-19-us-casino-gambling-industry-fears-extinction/ 

https://metro.co.uk/2020/03/20/boris-confirms-orders-bars-restaurants-close-tonight-stop-coronavirus-12432394/?ito=social&fbclid=IwAR33AAQZ0pQJoJNDsmAXNkiVdHkKmLgT28q-_3X7B9pGC6HGxrQhirjwucw 

https://mobile.twitter.com/SynergyBlue1/status/1262427051941695500

https://sbcevents.com/2020/04/24/how-did-covid-19-impact-on-online-casinos-in-the-world/ 

https://www.businesswire.com/news/home/20200511005129/en/New-Report-Reveals-Gamblers-Post-COVID-Casino-Industry 

https://www.businesswire.com/news/home/20200515005422/en/Global-Online-Gambling-Market-Forecast-Increase-Significantly 

https://www.casino.org/news/sweden-mandates-strict-limits-for-online-gambling-during-pandemic/ 

https://www.casinojournal.com/articles/93587-word-searches-show-covid-19s-growing-impact-on-uk-online-gaming 

https://www.egba.eu/news-media/newsletters/ 

https://www.euronews.com/2020/04/21/are-coronavirus-lockdowns-encouraging-online-gambling 

https://www.europeancasinoassociation.org 

https://www.fox5vegas.com/coronavirus/las-vegas-hotel-casinos-what-s-open-what-s-closed/article_1762d600-67fc-11ea-8f29-9f3991ee8c8c.html?fbclid=IwAR2ady0_A7IuLOI3q21Jge9qPDSOnR8qqmGlxKVms2vYazv0eMuqgNuTTa4 

https://www.gamblingcommission.gov.uk/news-action-and-statistics/news/2020/Covid-19-A-message-from-Neil-McArthur-to-online-gambling-operators.aspx 

https://www.gov.uk/government/news/government-urges-gambling-industry-to-tackle-risks-of-problem-gambling-during-coronavirus-outbreak 

https://www.igamingbusiness.com/news/888-sees-casino-and-poker-growth-despite-covid-19-pandemic 

https://www.igamingbusiness.com/news/gambling-market-now-facing-11-revenue-hit-covid-19

https://www.igamingbusiness.com/news/uk-government-orders-casinos-and-betting-shops-close 

https://www.mainstand.co.th/catalog/1-Feature/1475-เบลารุสลีก+%3A+ลีกฟุตบอลเพียงหนึ่งเดียวที่ท้าทายโควิด-19+จนเป็นสวรรค์ของคอบอล 

https://www.nasdaq.com/articles/online-gambling-is-booming-amid-the-lockdown-2020-04-20 

https://www.occrp.org/en/daily/11964-russian-bookies-open-bets-on-covid-19-issues?fbclid=IwAR1KlLObRQJIYoY_1i4kZ5mu4y9GWkLMoLcAyo1Sfo-7payfse0ymB3JjfI

https://www.pressofatlanticcity.com/news/casinos_tourism/atlantic-city-casinos-will-shut-down-tonight-at-p-m/article_c8a5d903-c973-5033-a929-e0909f7c7d50.html?fbclid=IwAR10D2dENMGYQ6KLlUSZRzBsh3mMYnw2fttUJ1tdEdJzLeaGdyuyfnHHDMI   

https://www.reuters.com/article/us-caesars-results/shut-casinos-hit-caesars-as-covid-19-puts-gambling-industry-in-survival-mode-idUSKBN22N2SJ 

https://www.reviewjournal.com/sports/betting/control-board-allowing-sportsbooks-to-take-bets-on-counter-strike-1991669/ 

https://www.roi-nj.com/2020/04/16/finance/covid-19s-impact-n-j-s-sportsbooks-fall-short-in-march-while-online-casinos-flourish/

https://www.theguardian.com/society/2020/apr/24/growth-in-problem-gambling-amid-coronavirus-lockdown 

https://www.verdict.co.uk/gambling/