กีฬากับการพนันไม่ใช่ของที่เกิดมาคู่กัน กีฬาเล่นแล้วได้เหงื่อ ได้สุขภาพที่ดี การพนันเล่นแล้วเครียด สุขภาพย่ำแย่ ยิ่งกว่านั้น หากนักกีฬาหมกมุ่นกับการพนัน อาจจะส่งผลกระทบทั้งกับตัวนักกีฬาและเกมการแข่งขัน

การล็อกสกอร์ ล็อกผลการแข่งขัน เพื่อผลทางการพนันหรือผลด้านอื่นๆ อาจทำได้โดยการจ้างนักกีฬา สตาฟฟ์โค้ช ผู้จัดการทีม กรรมการ ฯลฯ เป็นปัญหาใหญ่ที่วงการกีฬาต้องการหยุด...หยุดการคอรัปชั่นที่เป็นเสมือนมะเร็งร้ายทำลายวงการกีฬาการห้ามนักกีฬาและผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในวงการกีฬายุ่งเกี่ยวกับการพนันจึงกลายเป็นข้อห้ามสำคัญ บางประเทศมีกฎหมายห้าม สหพันธ์/สมาคมกีฬาบางประเภทกำหนดเป็นกฎระเบียบ รวมถึงสนับสนุนให้เกิดหน่วยงานเฝ้าระวังการทุจริต โดยเฉพาะกรณีที่เกี่ยวข้องกับการพนันบทลงโทษผู้ฝ่าฝืนคือ การปรับ การแบนแบบมีระยะเวลากำหนด และการแบนตลอดชีวิต โทษเหล่านี้ถือเป็นโทษที่รุนแรงกว่าการทำผิดกฎกติกาในสนามแบบเทียบกันไม่ได้

สหรัฐอเมริกา เป็นประเทศหนึ่งที่มีกฎหมาย “ห้ามนักกีฬาเกี่ยวข้องกับการพนันและการโฆษณาการพนันทุกชนิดโดยเด็ดขาด ไม่ว่าจะเป็นนักกีฬาอาชีพหรือสมัครเล่น” ชื่อ Professional and Amateur Sports Protection Act 1992 โดยสภาคองเกรสของสหรัฐฯ ให้เหตุผลในการออกกฎหมายไว้ 3 ประการคือ

1. เพื่อให้เกิดการควบคุมการดำเนินการของรัฐเกี่ยวกับการพนันที่เกี่ยวกับกีฬา

2. เพื่อคงไว้ซึ่งคุณค่าและความดีงามของการกีฬา

3. เพื่อลดการแพร่กระจายของการพนันในหมู่เด็กและเยาวชนของสหรัฐฯ

อย่างไรก็ดี กฎหมายฉบับนี้กลับยกเว้นการบังคับใช้ใน 4 รัฐ ได้แก่ โอเรกอน เดลารแวร์ มอนแตน่า และเนวาดา (ซึ่งมีเมืองที่สำคัญสำหรับอุตสาหกรรมการพนันคือ ลาสเวกัส)

บาสเก็ตบอล NBA (National Basketball Association) ถือเป็นลีกการแข่งขันบาสเก็ตบอลอาชีพโด่งดังที่สุดของทวีปอเมริกาเหนือ (สหรัฐอเมริกาและแคนาดา) เป็นลีกกีฬาอาชีพแรกที่มีโค้ชหลักเป็นคนผิวดำ และมีนักบาสชั้นนำของโลกเล่นอยู่เป็นจำนวนมาก

NBA กำหนดกฎกติกาและระเบียบต่างๆ ใน Constitution and By-laws of The National Basketball Association ระบุ “ห้ามมิให้นักบาสเก็ตบอลเล่นพนันทายผลการแข่งขันบาส NBA” รวมถึงห้ามผู้มีส่วนเกี่ยวข้องอื่นๆ เช่นกรรมการและสมาชิกของ NBA ด้วย การควบคุมสองระดับ (คือกฎหมายสหรัฐฯ และกฎกติกาของ NBA) น่าจะเป็นหนึ่งในปัจจัยที่ทำให้ผู้คนเชื่อว่า NBA เป็นแฟร์เกมไม่มีการล็อกผลการแข่งขัน

เทนนิส สหพันธ์เทนนิสนานาชาติ สมาคมเทนนิสอาชีพชาย สมาคมเทนนิสอาชีพหญิง และคณะกรรมการจัดการแข่งขันเทนนิสแกรนด์สแลม ได้ร่วมกันก่อตั้ง TIU (Tennis Integrity Unit) เพื่อทำหน้าที่กำหนดหลักปฏิบัติ หรือ Code of conduct ที่เข้มงวดต่อนักกีฬาและผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการแข่งขันเทนนิสทุกฝ่าย “ห้ามยุ่งเกี่ยวกับการพนันเทนนิสโดยเด็ดขาด” TIU เป็นที่รู้จักทั่วโลกเมื่อสั่งลงโทษแบน 18 เดือน และปรับ 175,000 บาท นักเทนนิสชาวไทย จตุพร ณ ลำพูน หลังตรวจพบว่ามีชื่อลงทะเบียนแทงพนันการแข่งขันเทนนิสออนไลน์ แม้จะแทงพนันเพียงไม่กี่ครั้งและอาจไม่ได้พนันในรายการที่ตนเองแข่งขัน

ฟุตบอล พรีเมียร์ลีกของอังกฤษ เป็นลีกการแข่งขันฟุตบอลเก่าแก่และคนไทยนิยมเล่นพนันมากที่สุด จึงไม่ใช่เรื่องแปลกที่ สมาคมฟุตบอลอังกฤษ ตระหนักถึงความเลวร้ายของการพนันและพยายามปกป้องฟุตบอลจากธุรกิจการพนัน โดยกฎระเบียบของสมาคมชื่อ Rules of the Association 2015-2016 กำหนดเรื่องการห้ามเล่นพนันไว้อย่างชัดเจน เรียกว่า Betting Rules ระบุว่า “ห้ามผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับสมาคมเช่น นักฟุตบอล ผู้จัดการทีม กรรมการ สตาฟฟ์โค้ช ฯลฯ เล่นการพนันฟุตบอลโดยเด็ดขาด ไม่ว่าจะโดยทางตรงหรือทางอ้อม รวมถึงการบอกข้อมูลการซื้อขายนักเตะให้บุคคลภายนอกทราบ”

สิ่งที่น่าสนใจไม่น้อยกว่าการห้ามนักกีฬาและผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับสมาคมฯ ยุ่งกับการพนันฟุตบอลทั้งในและต่างประเทศคือ คำขวัญบนโปสเตอร์ประชาสัมพันธ์ “ไม่เล่นการพนัน” ของสมาคมฯ ที่ว่า “Your Reputation, Your Responsibility, Your Career” แปลเป็นไทยได้ว่า “มันคือ ‘เกียรติ’ ‘ความรับผิดชอบ’ และ ‘อาชีพ’ ของคุณ”

ยิ่งกว่านั้น ยูฟ่า หรือ สหพันธ์ฟุตบอลแห่งยุโรป (UEFA - Union of European Football Associations) ได้ร่วมมือกับ “บริษัทสปอร์ตเรดาร์” พัฒนาระบบเฝ้าระวังข้อมูลทางการพนันและตรวจปัญหาการล็อคผลกีฬา โดยสปอร์ตเรดาร์มีสำนักงานสาขานับร้อยแห่งทั่วโลก ครอบคลุมทุกภูมิภาค มีระบบการจัดเก็บข้อมูลที่ทันสมัย

แม้สปอร์ตเรดาร์จะมีธุรกิจหลักคือ การขายข้อมูลทุกประเภท ทุกชนิด ของทุกกีฬาทั่วโลก และยํ้าว่า “พวกเขาไม่ได้มีหน้าที่จับกุมผู้กระทำผิดหรือผู้ล้มบอล แต่มีหน้าที่นำเสนอข้อมูลที่ได้รับมาให้กับองค์กรที่รับผิดชอบ” แต่ก็เป็นข่าวดังเมื่อสปอร์ตเรดาร์ตรวจพบความผิดปกติในเกมการแข่งขันฟุตบอลซีเกมส์ 2015 ระหว่าง ติมอร์เลสเตกับมาเลเซีย จึงส่งเรื่องให้เจ้าภาพเพื่อส่งต่อให้กับสำนักงานสืบสวนการกระทำทุจริตของประเทศสิงคโปร์ จนนำไปสู่การจับกุมผู้ว่าจ้างล้มบอลชาวสิงคโปร์ ราเจนดราน อาร์คูรูซามี พร้อมกับผู้สมรู้ร่วมคิด ทั้งผู้จัดการทีมและอดีตนักเตะของติมอร์

ประเทศไทย อดีตนักเตะทีมชาติไทยที่ผันตัวเป็นหัวหน้าผู้ฝึกสอนฟุตบอลทีมชาติไทย ‘ซิโก้’ เกียรติศักดิ์ เสนาเมือง มี 4 วินัยกฎเหล็ก “ขอให้นักเตะทุกคนร่วมกันปฏิบัติเคร่งครัด คือ ห้ามดื่มเหล้า ห้ามสูบบุหรี่ ห้ามหนีเที่ยว และ ห้ามเล่นการพนัน เพราะมันไม่ดีกับการเป็นนักกีฬา” และบอกว่าด้วย “ถ้าใครปฏิบัติไม่ได้...ในการแข่งขันรายการต่อไป หากไม่มีชื่อติดทีมชาติก็จะมาว่ากันไม่ได้”

บริษัทไทยพรีเมียร์ลีกได้ว่าจ้างบริษัทสปอร์ตเรดาร์ เข้ามาตรวจสอบการแข่งขันฟุตบอลลีกอาชีพเมืองไทย ทั้งไทยพรีเมียร์ลีก ดิวิชั่น 1 ดิวิชั่น 2 รวมถึงรายการอื่นๆ ในประเทศไทย ว่าคู่ใดเข้าข่ายน่าสงสัยเรื่องการล้มบอลหรือล็อกผลการแข่งขัน

พ.ร.บ. ส่งเสริมกีฬาอาชีพ พ.ศ. 2556 ให้ความสำคัญกับปัญหา “การล้มกีฬา” โดยให้นิยามความหมายว่า “การเข้าแข่งขันกีฬาอาชีพโดยแสร้งแพ้ หรือโดยกระทำการหรือไม่กระทำการแข่งขันกีฬาอาชีพโดยมีเจตนาทุจริต และให้หมายรวมถึงการเข้าแข่งขันกีฬาอาชีพโดยสมยอมกันเพื่อให้ผลการแข่งขันเป็นไปตามที่กำหนดไว้เป็นการล่วงหน้า” และกำหนดโทษผู้ฝ่าฝืนเป็นโทษอาญา ดังนี้

ทว่าการไล่จับคนทำผิด การมีกฎระเบียบและกฎหมายเคร่งครัด ย่อมไม่มีทางจัดการปัญหาได้เต็มร้อย ถ้าต้องการให้ การล้มกีฬา ล็อกผลการแข่งขันมะเร็งร้ายทำลายวงการกีฬาหมดไป ทุกฝ่ายต้องช่วยกันผลักดันให้ “คนวงการกีฬาเลิกยุ่งเกี่ยวกับการพนัน”