• จุลสาร
  • งานวิจัย
  • หนังสือ

การพนันฟุตบอลในชีวิตประจำวันของสังคมอุตสาหกรรมแห่งหนึ่งในภาคตะวันออก

โดย ธนิต โตอดิเทพย์

การศึกษาเรื่องการพนันฟุตบอลในชีวิตประจำวันของสังคมอุตสาหกรรมแห่งหนึ่งในภาคตะวันออก มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์การพนันในนิคมอุตสาหกรรมภาคตะวันออก พฤติกรรมการพนันของกลุ่มแรงงานในนิคมอุตสาหกรรม และปัจจัย ผลกระทบที่ส่งผลและตามมาจากการเข้าสู่แวดกวงการพนัน วิธีการดำเนินการวิจัยด้วยการเก็บข้อมูลเชิงสำรวจเพื่ออธิบายสถานการณ์ และการเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพเพื่ออธิบายพฤติกรรมในเชิงลึก โดยอาศัยจากข้อมูลการสัมภาษณ์ การสังเกตการณ์ และการเข้าไปมีส่วนร่วมในบางกิจกรรมของผู้ให้ข้อมูลเพื่อพรรณนาและบอกเล่าข้อมูลที่มาจากมุมมองของแรงงาน

        ผลการศึกษา สถานการณ์เล่นการพนันในพื้นที่นิคมอุตสาหกรรมแห่งหนึ่งในภาคตะวันออกพบว่า ผู้เล่นการพนันส่วนใหญ่เป็นเพศชายและมีอายุต่ำกว่า 40 ปี ผู้ที่อยู่ในสถานภาพโสดจะมีแนวโน้มการเล่นพนันค่อนข้างมาก มีรายได้ต่อเดือนไม่เกิน 20,000 บาท จำนวนมากมีภูมิลำเนาอยู่นอกพื้นที่และต่างจังหวัดระยะเวลาในการเข้ามาอยู่ไม่เกิน 10 ปี แต่ละรายแบกรับภาระค่าใช้จ่ายประจำ ได้แก่ ค่าใช้จ่ายส่วนของค่าเช่าที่อยู่อาศัย การเลี้ยงดูครอบครัวหรือการส่งเงินกลับบ้านเพื่อหล่อเลี้ยงบุคคลในครัวเรือน ทัศนคติที่มีต่อการพนัน ผู้เล่นเห็นว่าการพนันบางชนิดไม่เป็นการพนันในสายตาของแรงงาน พฤติกรรมการเล่นพนันทางด้านการเงิน ผู้เล่นพนันส่วนใหญ่จะใช้เงินในการเล่นการพนันต่ำกว่า 5,000 บาทต่อเดือน และเล่นไม่เกิน 1,000 บาทต่อครั้ง เล่นสูงสุดไม่เกิน 5,000 บาท การเล่นพนันได้มากที่สุดจะไม่เกิน 5,000 บาท ปริมาณเงินที่เสียมากที่สุดต่ำกว่า 5,000 บาท 

พฤติกรรมการเล่นพนันฟุตบอลของแรงงานในนิคมอุตสาหกรรม การเปลี่ยนโครงสร้างของการเล่นพนันฟุตบอลจากเดิมที่เป็นระบบแบบง่าย ๆ จะปรากฏเจ้ามือ โต๊ะบอล คนกลางแบบชัดเจน สู่การพนันฟุตบอลแบบใหม่ที่ถูกสร้างเป็นเครือข่ายอีเล็คโทรนิค เล่นผ่านช่องทางในระบบดิจิตอลที่สามารถเล่นได้ตลอดเวลา ไม่ปรากฏตัวเจ้ามือ คนกลางที่ชัดเจน เป็นการตัดตอนโต๊ะบอลหรือคนกลาง ทำให้กลุ่มเจ้ามือใหญ่สามารถกอบโกยผลประโยชน์ได้อย่างที่ แต่ละผู้ให้บริการจะมีศูนย์บริการให้ข้อมูล (call center) ทำหน้าที่โอนเงินให้กับลูกค้าในกำกับ บริษัทเปิดรับแทงพนันจะมีการแข่งขันกันสูงในระบบการพนันแบบใหม่ มีการทำโปรโมชั่นแข่งขันเพื่อดึงดูดลูกค้าและสร้างนักพนันหน้าใหม่ 

การกำเนิดของฟุตบอลไทยพรีเมียร์ลีกที่ทำให้เกิดพื้นที่ชุมชนแบบใหม่ได้แก่ กลุ่มแฟนบอลพลัดถิ่น หมายถึงกลุ่มแฟนบอลที่ย้ายจากภูมิลำเนาเดิมมาทำงานในพื้นที่ต่างถิ่นแล้วมีการรวมตัวเพื่อเชียร์สโมสรบ้านเกิดของตนเอง กลุ่มแฟนบอลทางไกล หมายถึงกลุ่มผู้คนที่เชียร์ผ่านเครือข่ายของระบบสื่อสารมวลชน มีโอกาสการเข้าร่วมเชียร์ในสนามค่อนข้างน้อย บางรายจะนิยมเล่นพนันฟุตบอลควบคู่กัน และกลุ่มแฟนบอลเฉพาะกิจ หมายถึง แฟนบอลที่ให้ความสำคัญกับผลการแข่งขันมากกว่าความรักและความชื่นชอบทีมฟุตบอล เน้นผลแพ้ชนะและผลต่างประตู เน้นการสร้างรายได้จากการพนัน เป้าหมายหลักคือเงินตราและชัยชนะ

บทบาทของอุตสาหกรรมได้เข้ามาสร้างพื้นที่ทางสาธารณะรูปแบบใหม่ผ่านการจัดทำโครงการกิจกรรมทางสังคม กิจกรรมสันทนาการ การออกกำลังกายในสนามฟุตบอลเอกชน และเป็นพื้นที่การเดิมพันขันต่อจากการแข่งขันฟุตบอลของแรงงานด้วยกัน และพื้นที่สาธารณะอีกแห่งหนึ่ง คือ วงเหล้า เบียร์และการพนัน เป็นพื้นที่ทางสังคมหนึ่งในนิคมอุตสาหกรรม ที่ผู้คนต่างต้องการแสวงหาทางออกจากปัญหา เป็นพื้นที่ที่เปิดโอกาสให้เพื่อนที่คุ้นเคยและสมาชิกหน้าใหม่สามารถเข้ามาร่วมแลกเปลี่ยน พูดคุย การรับฟังร่วมกันในทุกเรื่องตั้งแต่ ปัญหาครอบครัว ปัญหาความขัดแย้งภายในโรงงาน ฯลฯ เป็นรูปแบบความสัมพันธ์ทางสังคมที่สั้นไม่ยาวนานเนื่องจากมีการหมุนเวียนของผู้ดื่มและนักพนันเข้ามาสับเปลี่ยนกันตลอดเวลา 

พฤติกรรมการเล่นพนันของแรงงานคือ ความต้องการและการจัดการทางการเงินเฉพาะหน้า ผู้เล่นส่วนใหญ่มีรายได้อยู่ในระดับปานกลางค่อนข้างต่ำ (ไม่เกิน 20,000 บาท/เดือน) มีต้นทุนการใช้ชีวิตการทำงานที่สูง และการแบกรับภาระของครอบครัวตนเอง รายได้ที่มาจากการพนันจะถูกนำไปใช้ในชีวิตประจำวันเล็กๆ น้อย ๆ และการเล่นการพนันคือความพยายามในการจัดการความสัมพันธ์ทางสังคมแนวใหม่ การต่อรองชั้นเชิงทางด้านความสามารถ การคาดคะเน และการประเมินความเป็นไปได้ผ่านศักยภาพต่างๆ ของผู้เล่น การต่อสู้ทางฝีมือระหว่างบรรดาลูกมือกับเจ้ามือ และการตัดสินใจการใช้เหตุผลทางด้านการเงิน

ปัจจัยที่ส่งผลต่อการเล่นการพนันประกอบไปด้วย 5 ปัจจัยได้แก่ 1. การพัฒนาของระบบเทคโนโลยีการสื่อสาร การขยายตัวของระบบอินเทอร์เน็ต โทรศัพท์ อัจฉริยะ (Smart Phone) ที่ทำให้ข้อมูลข่าวสาร และการพนันไปสู่ตัวผู้รับสารได้อย่างรวดเร็ว 2. กฎหมายเพื่อควบคุมการพนันไม่สอดคล้องกับความเปลี่ยนแปลงของรูปแบบการพนันและมีข้อจำกัดในทางปฏิบัติ 3. แนวทางการพัฒนาเชิงนโยบายระดับท้องถิ่นไม่สอดคล้องกับพื้นที่อุตสาหกรรม 4. โครงสร้างรายได้ที่ต่ำ และระเบียบการทำงานที่เคร่งครัด 5. การใช้เหตุผลกับการเล่นการพนัน ผลกระทบที่เกิดจากการเล่นพนันสามารถแสดงออกมา 2 ด้านใหญ่ คือ หนึ่งการขยายตัวของการพนันฟุตบอลและการพนันชนิดอื่นที่มาจากระบบการพนันออนไลน์ซึ่งทำให้ ผู้เล่นมีช่องทางในการเล่นการพนันที่หลากหลาย และเปิดเผยตัวตนมากขึ้น ความล้าหลังของกฎหมายการพนันในประเทศไทย จึงเป็นช่องโหว่ขนาดใหญ่และเปิดโอกาสให้กับเทคโนโลยีทางด้านการพนันมีแนวโน้มเพิ่มมากขึ้น และ สองผลกระทบทางด้านเศรษฐกิจ สังคมในระดับครัวเรือน คือ ระบบการเงินในครอบครัวขาดสภาพคล่อง การแตกสลายของสังคมครอบครัว ได้แก่ การสร้างภาระหนี้สินเพิ่มมากจนบุคคลในครอบครัวไม่สามารถยอมรับได้สู่การหย่าร้าง ความแตกแยกภายในครอบครัว และปัญหาที่เกิดขึ้นจากการทำงานและการประกอบอาชีพ